Реферат: Метадычныя рэкамендацыi i распрацоука урокау па тэме Развiцце мовы у 5 класе

Мiнiстэрстваадукацыi РэспублiкiБеларусь

Мiнскiдзяржауныпедагагiчныкаледж

Спецыяльнасць:

«Выкладаннебеларускаймовы i лiтаратуры»

РЕФЕРАТ

Метадычныярэкамендацыii распрацоукаурокау

па тэме«Развiцце мовыу 5 класе»

Мiнск,2004г.

З МЕ С Т:

Уводзiны

Тэарэтычная частка

2.1. Развiццемовы

2.2. Выпрацоукауменняу,навыкаузвязнаймовы

2.3. Сiстэмапрактыкаванняупа развiццюзвязнаймовы

3.Пераказ

3.1 Вiды пераказау

3.2. Структураурока

3.3. Падрабязныпераказ

3.4. Сцiслы пераказ

3.5. Пераказы зтворчым заданнем

3.6. Пераказ,ускладненымоуным заданнем

3.7. Праверка i аналiз

4.Пераклад

4.1. Вiды

4.2. Пераклад-супастауленне

4.3. Пераклад iзаляваныхслоу,спалучэнняу,сказау

4.4. Пераклад тэкстау

4.5. Пераклад-пераказ

4.6. Значэнне перакладау

5.Сачыненнi

5.1. Значэнне сачыненняу

5.2. Кампаненты

5.3. Этапы работы

5.4. Вiды

5.5. Сачыненнi пакарцiне

5.6. Сачыненнi нааснове асабiстыхназiранняу

5.7. Сачыненнi-апавяданнi

5.8. Сачыненнi-апiсаннi

5.9. Сачыненнi-разважаннi

5.10Сачыненнi паапорных словах

5.11Сачыненнi пададзеным пачатку

6.Заключэнне

7.Практычнаячастка

7.1. Урок развiццямовы у 5 класе«Вучымся вiтацца»

Аб’ект даследавання: развiццемовы вучняу5 класа

Прадметдаследавання: урокбеларускаймовы

Гiпотэза:--выкарыстаннепрактыкаванняупа развiццi мовыдапамагае

настаунiкуузмацнiць цiкавасцьвучняу да навучання, павысiць

эфектыунасцьвыкладанняроднай мовы, актывiзавацьтвор-

чую дзейнасцьвучняу;

--развiвацьмауленчуюдзейнасцьнавучэнцау;

--стварэннедобразычлiваганастрою науроках будзесадзейні-

чацьактывізацыітворчай дзейнасці, павышэннюцікавасці да

навучанняі больш трывалымведам вучняу, а значыць,і больш

рэзультатыунайпрацы настауніка.

Мэты: выявiцьнайбольш эфектыуныяметады падачыматэрыялу,

якія можнавыкарыстоувацьна уроках беларускаймовы;

Задачы:--прааналiзавацьнавукова-метадычнуюлiтаратуру па

даследуемайпраблеме;

--уключыцьу практыкунайбольш удалыяпрактыкаваннiпа

развiццiмовы з вопытупедагогау-наватарау.

РАЗВІЦЦЕМОВЫ

Здапамогай мовычалавек усведамляе, удасканальваеiразвiваесвае думкi, робiцьiхдаступнымiдля iншых.Кожнае паунацэннаеуспрыманнечалавека, дадзенаеорганамiпачуццяу, абазначаеццасловам. Толькiсумеснае iадначасоваедзеянне мовыiмыслення у iхнепарыунайсувязiiузаемадзейнасцiдае нам усебаковаеiглыбокае веданненавакольнайрэчаiснасцi.А паколькiдумка выражаецца, замацоуваеццау мове, то сiстэматычнаяпраца па засваеннювучнямiмоуных сродкауразвiваеiудасканальваемысленне школьнiкау.Значыць, настаунiк-славеснiк, кiруючысяпрацэсам развiццямовы вучняу, стымулюе тымсамым працэсразвiццяiхмыслення. Больштаго, “развiццемовы — абавязковыяумовы не толькiiнтэлектуальнага, але iувогуле гарманiчнагаразвiццяасобы”.

Мовастановiццасродкам зносiнпамiжлюдзьмiтады, калiсловы iсловазлучэннiужыты не iзалявана, а у сказе, iкалiсказы аб’ яднаныу адзiнаесэнсавае iструктурнаецэлае, якое даенам уяуленнеаб рэчаiснасцi.Вось чаму асаблiваважна, каб школьнiкiавалодалiразнастайнымiлагічнымі іграматычнымiсродкамiмовы для складаннязвязных тэкстау.

Развiвацьзвязную мовувучняу — значыцьпрацаваць надусiмiяе кампаментамi: зместам, лагiчнайзвязнасцю, тэматычнайзакончанасцю, сэнсавай iструктурнайцэласнасцю, дакладнасцю, вобразнасцю, выразнасцю, яснасцю дляслухача iчытача, належныммоуным афармленнем, бо усе гэтыяпытаннiвырашаюццаадначасовау працэсе перадачыдумак.

Упрацэсе развiццямовы вучнiнабываюцьнавыкiправiльнагакарыстанняусiмiмоунымiсродкамi(iнтанацыйна-акцэнталагічнымі, лексічнымі, слова-

утваральнымi, граматычнымi).Развiццемовы, такiмчынам — гэта, па сутнасцi, уся заботанастаунiка-славеснiка, якую ен праводзiцьспецыяльнаiу сувязiз вывучэннемшкольнага курсаграматыкі, словаутварэння, арфагра- фiiiiнш.

Адназ важнейшыхзадач работыпа развiццюмовы — усвядомленаеавалоданнемоунымiсродкамiзвязнага выказвання.Рашаецца янашляхам комплекснайработы прывывучэннiусiхраздзелаукурса. Так, нельгазаймацца узбагачэннемслоунiкавагазапасу вучняутолькiна уроках лексiкi, а удасканальваннемсiнтаксiчнайбудовы – толькiна уроках сiнтаксiсу.Аднак адныразделы курсабеларускаймовы з’ яуляюццабазавымiдля развiццянавыкау выкарыстанняпэунага моунагасродку у мове, а iншыядаюць магчымасцьарганiзавацьтрэнiровачнуюработу iдалейшаеудасканальваннеданага навыку.На гэтым будуеццаэтапнасцьработы па развiццюмовы, якая мае на увазе якаснаезмяненне навыкуна кожнай ступенiнавучання.

Усучаснай метадычнайлiтаратурыiснуюць2 асноуныянапрамкiу рабоце паразвiццюмовы:

папярэджанне i пераадоленне вымауленчых, лексічных, марфалагічных, сiнтаксiчных недакладнасцей i памылак;

узбагачэнне ( расшырэнне, напаўненне) слоўнiка (слоўнiкавага запасу), граматычнага ладу мовы вучняў пэўнымi сродкамi.

Яны павiннысадзейнiчацьрашэнню цесназвязаных памiжсабой задачу рабоце паразвiццюмовы: фармiраванню– з пункту гледжаннянорм беларускаймовы – правiльнайiбагатай мовывучняў.

ВЫПРАЦОЎКА ЎМЕННЯЎ, НАВЫКАЎЗВЯЗНАЙ МОВЫ

У метадычнайлiтаратурыпад звязнаймовайзвычайна разумеюць:

1)працэс, дзейнасцьтаго, хто гаворыць, пiша;

2)прадукт, вынiкгэтай дзейнасцi(тэкст, выказванне).

Работапа развiццюмовы – гэтафармiраваннеўменняў iнавыкаў лагiчнабудаваць звязнаевыказванне, умець стварацьзвязны тэкст.Тамуперш за ўсенеабходна, кабвучнiатрымалiўяўленне абтым, якая структуратэксту, якiясродкiсувязiасобных ягочастак. На канкрэтныхпрыкладахнеабходнапаказаць, штотэкст – гэтазвязнае выказванне, завершанаепа свайму зместу.Сказы, якiяўваходзяцьу склад тэксту, утвараюцьсэнсавае адзiнства, таму звязнытэкст заўседыможна азагаловiць.

Зпаняццем «тэкст» цесна звязанытакiяпаняццi, як «тэма» і « тыпы мовы». Тэма – гэтатое, аб чым гаворыццаў тэксце, асноўнаядумка, тое, штохацеў сказацьаўтар. Тыпымовы – апавяданне, апiсанне, разважанне– самыя агульныяразнавiднасцiтэксту. Янызвязаны з мэтай, якую ставiцьперад сабоюаўтар.

Знаемствавучняў з тыпамiтэксту арганiзуеццау 5 класе iндуктыўнымшляхам: школьнiкампрапануеццана аснове папярэднiхназiранняў над тэкстамiрозных тыпаўу комплексез гутаркайвызначыць, уякiмтэксце аўтаррасказвае прашто-небудзь, у якiм – апiсвае, а ў якiм – разважае абнечым. Паслягэтага вучнiпадводзяццада першаснагаабагульненняназiранняўу працэсе адказаўна пытаннi: змест якогатэксту складаюцьпэўныя падзеi, якога – прыметычагосьцi, а якога – думкiiiхдоказ. Затымнастаўнiкраскрываесутнасць паняцця «тып тэксту».Пры замацаваннiвучнiаналiзуюцьтэкст iадносяць ягода пэўнагатыпу, пераказваюцьпрапанаваныятэксты з захаваннемасаблiвасцейтыпу маўлення, складаюцьуласныя тэкстыпэўных тыпаў.

Узалежнасцiад мэты iзадумы аўтаравыбiраеццаспецыфiчнаерашэнне тагоцiiншагапаведамлення.Калiствараеццаапавяданне, то адпаведнамэце адбiраюццасродкiстварэнняменавiтаданага тыпумовы: для апiсанняесць свае сродкi, якiяадрознiваюццаад тых, штовыкарыстоўваюццапры стварэннiапавяданняцiразважання.Гэта значыць, што вучнямнеабходнапрывiвацьуменне стварацьтэкст у адпаведнасцiз мэтай.

СІСТЭМАПРАКТЫКАВАННЯЎПА РАЗВІЦЦЮЗВЯЗНАЙ МОВЫ

Здапамогайпрактыкаванняў, якiяпрымяняюццаў рабоце паразвiццюзвязнай мовы, вучнiавалодваюцьнавыкамiстварэннятэксту. Гэтымтлумачыццаасаблiвасцьданных практыкаванняў: яны, як правiла, будуюцца надыдактычнымматэрыяле, якiўяўляе сабойзвязны тэкст.Акрамя таго, змяшчаюцьзаданнi, якiяапiраюццана абагульненыяпрадпiсаннiдзеянняў цiабагульненыяведы.

Заданнiў такiхпрактыкаванняхзвязаны з работайнад тэкстам – гатовым цiствараемым.У залежнасцiад гэтага вылучаюццапяцьгруп практыкаванняў:

1. Практыкаваннiаналiтычнагахарактару пагатоваму тэкстусадзейнiчаюцьвыпрацоўцынавыкаў аналiзутэксту прыдапамозе наступныхзаданняў: вызначце(знайдзiце)асноўную думкувыказвання, сфармулявануюаўтарам: частку, у якой даеццапэўнае апiсаннеiг.д.: прасачыцезалежнасцьужывання пэўныхмоўных сродкаўад мэты выказванняiг.д. Выкарыстоўваеццаі метад параўнання, напрыклад, утакiхзаданнях: супастаўцеводзыў аб фiльмеiрэцэнзiiна яго: адзначцеагульнае ўданых тэкстахiiхадрозненнi(параўноўваюццатэксты на аднутэму, але розныяпа задуме, жанру, стылю, кампазiцыiiг.д.).

2. Практыкаваннiаналiтыка-моўнагахарактару пагатоваму тэксту накiраванына ўзнаўленнеасобных элементаутэксту. Яны прадугледжваюць, такiмчынам, выпрацоўкунавыкаў аналiзу, абстрагавання, абагульнення, прымяненняпэўных моўныхдзеянняў. Напрыклад: сфармулюйцетэму выказвання, асноўную думкуаўтара; дайцезагаловактэксту; складзiцекампазiцыйнуюсхему тэксту.

3. Практыкаваннiна пераапрацоўкугатовага тэкступатрабуюцьнавыкаўвыпраўленнятэксту; стварэнняўдасканаленых, новых цiабноўленых(перапрацаваных)частак тэкстушляхам увядзенняўтэкст цытат, якiяпацвярждаюцьвыказаныяаўтараммеркаваннi: выключэннез тэксту лiшняга(паўтарэнняў); наблiжэннятэксту ўадпаведнасцiз задумай аўтарада больш яскрававыражанагапублiцыстычнагахарактару iг.д.

4. Практыкаваннiпа стварэннюновага тэкстуна аснове данагапрадугледжваюцьнаступныязаданнi: выкласцiпадрабязнаабо сцiслапэўнуючастку цiўвесьтэкст; падрыхтавацьпаведамленнена пэўнуютэму на асноведанага тэксту; адказаць напытанне, пастаўленаеўтэксце: перабудавацьданае апавяданне, каб яно пачыналасяз самага цiкавагаэпiзоду.

5. Практыкаваннi, якiятрэнiруюцьвучняўу стварэннiсвайго тэксту.

Значнае месцасярод практыкаванняўгэтай группызаймаюць пераказы

iсачыненнi – традыцыйныявiдыпiсьмовыхiвусных выказванняў.

ПЕРАКАЗ

Усiстэмеразвiццязвязнай мовывучняў вялiкаяроля належыцьпераказам, якiяфармiруюцьiўдасканальваюцьзвязную мовушкольнiкаў.

Упрацэсе падрыхтоўкiiправядзенняпераказаў удзяцей выпрацоўваеццаўменне рабiцьлагiчныаналiзтэксту, выдзяляцьу iмгалоўнае iдругаснае, складаць планвыказвання, дакладна перадавацьзмест пачутага, убачанага абопрачытанага, звязна выказвацьдумкi.Апрача таго, пераказы пашыраюцьслоўнiкавызапас вучняў, умацоўваюцьарфаграфiчнуюiпунктуацыйнуюпiсьменнасць.

Пераказ– гэта пiсьмоваяабо вуснаяперадача сваiмiсловамiчаго-небудзьпрачытанага, пачутага.

Уметадычнайлiтаратурыi ўшкольнай практыцывядомы розныявiдыпераказаў:

1. па адносiнахда аб’ ему зыходнагатэксту

1.падрабязныя

2.сцiслыя

11. па адносiнахда зместу зыходнагатэксту

1.поўныя

2.выбарачныя

3.з дадатковымзаданнем

111. па спосабувыканання

1. вусныя

2. пiсьмовыя

1У. па месцы выканання

1. класныя

2. дамашнiя

У. у залежнасцiад мэты навучання

1. навучальныя

2. кантрольныя

У1. паводле характарутэкставагаматэрыялу

1. апавяданне

2. апiсанне

3. разважанне

4. характарыстыка

5. iг.д.

Длялюбога з гэтыхвiдаўпераказаўмогуць быцьпрапанаваныяшчэ

граматыка-стылiстычныяцiграматыка–арфаграфiчныязаданнi.

Паслястараннагавывучэннятэксту длябудучага пераказунастаунiквызначае словы, выразыiсказы, з якiмiтрэба пазнаемiцьдзяцей за некалькiдзен да адпаведнагаурока.На уроку, калiправодзiццапераказ, разглядаюццасловы iсловазлучэннi, значэнне якiхзалежыць адкантэксту

(фразеалагiзмы, словы, ужытыяу пераноснымзначэннi).iхнастаунiктлумачыць вауступнай гутарцыда пераказуiзапiсваена дошцы.

Карыснанапярэдаднiпераказу арганiзавацьчытаннетэкстау, праслухваннемузычныхтворау, праглядкiнафiльмауiтэлеперадачна тэму, блiзкуюда тэксту пераказу.

Папярэдняялексiка-стылiстычнаяпадрыхтоукавучняу да пераказаудае магчымасцьзэканомiцьчас на самiмуроку, большудзялiцьувагiвысвятленнюасноунай думкiтэксту Iзасваеннюмоуных сродкау.

Урок, наякiмдзецiпрацуюць надпераказам, можамець наступнуюструктуру:

Падрыхтоучая работа

1.Азнаямленневучняу з тэмайiзадачамiурока.Уступнаягутарка пра

зыходнытэкст iяго аутара.

2.Выразнаечытанне тэксту.

3.Тлумачэннеiудасканаленнезначэння новыхiмалазразумелыхслоу.

4.Гутарка iаналiзтэксту.

5.Складаннеiзапiсплана

6.Вусны пераказтэксту

7.Работа паправапiсу.

8.Пауторнаечытанне тэкстунастаунiкам.

11. Напiсаннепераказу

111.Праверка пераказуiпадрыхтоукада яго аналiзуу классе

1V. Аналiзпераказу

Прыпадрабязным(поуным)пераказе ставiццазадача не толькiперадаць асноунуюдумку аутара, алеiзахавацьпаслядоунасцьтэксту, апiсаннямесца, дзеючыхасоб, дэталейiхарактэрныявыразныя сродкiмовы: аутарскуюлексiку, фразеалогiю, сiнтэксiс.

Сцiслыяпераказыпрадугледжваюцькароткую перадачуасноунагазместу пачутага, прачытанагацiубачанага, выдзяленнеу тэксцегалоунага,iстотнага.Такiяпераказы лепшза усе пачынаюцьз добра знаемыхвучням тэкстаусюжэтнагахарактару, якiялегка расчляняюццана асобныя, лагiчназакончаныячасткi.Тутпатрабуеццазахаваць толькiасноуную думку, атаксама тыямоуныя асаблiвасцiтэксту iмастацкiядэталi, безякiхнельга зразумецьяго iдэйнайнакiраванасцiiдасягнуцьпазнавальна-выхаваучыхмэт.

Увыбарачнымпераказе узнауляеццаякая-небудзьадна з «рассыпанных»у розных часткахтэм зыходнагатэксту, напрыкладапiсаннепаступленняранiцы, якоедадзена у тэксцеразгрупаванау некалькiхчастках.Прытакiмпераказе дзецiвучацца расчляняцьтэкст iвыбiрацьз яго менавiтатое, што адпавядаепастауленаймэце.

Упераказе зтворчым заданнемзыходны тэкстнекалькiзмяняецца, пераапрацоуваеццацiдапауняеццазвязаным пасэнсу,

зыходным, алесамастойнымтэкстам, створанымаутарам пераказу.У

вынiкузмест пераказуне супадае сазместам зыходнагатэксту.Асноунаяiхзадача—развiццеiудасканаленнемастацкiхздольнасцейвучняу, у прыватнасцiуменняу iнавыкау уключацьу пераказхарактарыстыкi

дзеючыхасоб, апiсаннепрадметау, жывел, людзей, абстаноукi, пейзажу, увесцiу тэкст пэуныэпiзод.

Можнавылучыць дзвегруппы заданняуда пераказауз творчымiзаданнямi:

а)прапануеццаадказаць напытанне, выказацьсваю думкунаконт зместутэксту iг.д.

б)прапануеццадапiсацьпачатак цiканцоуку, уставiцьапiсаннепрадметау iпадзей, дацьуласную ацэнкуучынкам тойцiiншайдзейнай асобы, выказацьсвае меркаваннеадносна паводзiнгероя, твораiiнш.

Творчыяэлементы, якiяуключаюццау пераказ, павiнныарганiчназлiваццаса зместамтаго, што служыцьпрадметампераказу.

Сяродпераказау, ускладненыхмоуных заданнем, вылучаюццапераказы злексiчным, граматычным, марфалагiчным, сiнтаксiчным, сталiстычнымiiншымiзаданнямi:

а)прапануеццазамянiцьформу асобы, часу, ладу: напрыклад, перадацьзмест зыходнагатэксту у формене прошлага, ацяперашнягачасу iг.д:

б)прапануеццаужыць у пераказепэуныясловы, словазлучэннi, сказы, якiямаюцца у зыходнымтэксце, цiпэуныя группыслоу, словазлучэнняу, сказау.

Сяродпераказау гэтайгруппы у школьнайпрактыцы найбольшужывальныяпераказы сазменай формы:

а)змена асобыапавядальнiка.Вучнямчаста цяжкаперадаць зместтэксту, напiсанагаад першай асобы.Згэтай мэтайтрэба давацьневялiкiяiнескладаныяпа зместу пераказыз заданнемзмянiцьасобу, ад iмяякой вядзеццаапавяданне, напрыкладз першай натрэцюю.Прыгэтым важна, кабвучнiне карысталiсяаднымiiтымiж асабовымiзайменнiкамi(ен, яна), а ужывалiзамест iхiмягероя цiсловы, якiяпаказваюцьна яго прафесiю, становiшчау грамадстве:

б)замена сказауз дзеепрыметнымiiдзеепрыслоунымiзваротамiна складаназалежныясказы iнадварот:

в)замена простаймовы на ускоснуюiускоснау – напростую.

Учас праверкiпераказау увагазвяртаеццана наступныямоманты:

1.паунату перадачызыходнагатэкст;

2.дакладнасцьцiскажэннiфактычнагахарактару;

3.паслядоунасцьзыходнагатэксту;

4.лагiчнасцьпадачы матэрыялу;

5.уменне арыентаваццаiулiчвацьзаувагi, зробленныенастаунiкаму ходзе падрыхтоучагаэтап;

6.захаваннеграматычныхнорм, правiларфаграфiiiпунктуацыi;

7.знешняе афармленнеработы.

Улiчваючыгэтыя моманты, настаунiкробiцьпэуныя паметыцiкароткiзапiсу канцы пераказу.

Завяршаеццаработа аналiзампераказу уклассе.Галоунаязадача гэтагаэтапу заключаеццау тым, каб аналiзправераныхпераказау быупа-сапрауднамуглыбокiм.Настаунiкпавiненвыказаць сваеадносiныда таго, як працавауклас у цэлым: адзначыцьлепшыя работы.Даацэнкiгэтых работ

важнападысцicтрогаiндывiдуальна,iда кожнай з iхпастараццазнайсцiдобрае слова.Размовуаб недахопахнастаунiкпавiненасаблiвапрадумаць, каабу классе атрымаласясур езная таварыскаяработа па iхпераадоленню.

Пераклад. Пераклад зрускай мовына беларускуюсадзейнiчаеразвiццюмауленчаймабiльнасцi, адчуванняслова, удасканальваенавык дакладнасцiвыбару словау адпаведнасцiз кантэкстам.

Выдзяляюцьрозныя вiдыперакладау:

— пераклад –супастауленне:

— пераклад iзаляваныхслоу:

— пераклад асобныхспалучэнняуслоу:

— пераклад сказау:

— пераклад тэкстау:

— пераклад –пераказ рускагатэксту па-беларуску.

Практыкаваннiна пераклад-супастауленневыкарыстоуваюццау малодшыхклассах.Названытып практыкаванняу– самы простыу параунаннiз iншымiпрактыкаваннямiу гэтым кiрунку.Прывыкананнiтакiхпрактыкаванняувучнiпавiнныпрачытацьпрапаваныябеларускiясловы, параунацьiхвымауленне(правапiс)з аналагiчнымiрускiмi словамiiвызначыцьадметныяасаблiвасцi, характэрныядля беларускаймовы.

Напрыклад, вучнiчытаюць спалучэннiслоу (ен водзiць– он водит, янаносiць – онаносит, яна хоча– она хочет) iвызначаюцьадрозненнеканчаткаудзеясловау3-й асобы у беларускайi рускай мовах.

Перакладiзаляваныхслоу, спалучэнняу, сказауправодзiцца, якправiла, прызамацаваннiвывучанагаматэрыялу безпрацяглайпапярэдняйпадрыхтоукi.Вучнiчытаюць прапанаваныматэрыял падручнiка па-беларуску.Настаунiкразам з вучнямiвыпрацоуваюцьнедахопыперакладу.Адзнаказа такi пераказу журнале невыстауляецца.Пiсьмовыпераклад правяраеццанастаунiкамi ацэньваеццаз iншымi практыкаваннямiпадручнiка.

Складанейарганiзуеццапраца надперакладамтэкстау.Методыка правядзенняперакладутэкстаусвоеасаблiвая.Перакладтэксту як навучальнывiд пiсьмовай работы павiненправодзiццаз абавязковайпапярэдняйпадрыхтоукай.Енправодзiццапа такому плану:

вучнi выконваюць пераклад тэксту дома (рыхтуюць чарнавы варыянт);

на уроку настаунiк праглядае чарнавыя накiды перакладаемага тэксту;

вучням даецца 5-10 хвiлiн для кансультацыi;

классу прапануецца узор перакладу (тэкст чытае адзiн з вучняу);

настаунiк у час чытання тэксту вучням пазначае для сябе словы, перакладзеныя няудала;

якасць перакладу абмяркоуваецца калектыуна: выказваюцца вучнi, выказвае сваю думку настаунiк, разам раюцца пра найбольш дакладны выбар слова у адпаведнасцi з тэкстам;

вучнi самастойна запiсваюць тэкст па-беларуску.

Прыабмеркаваннiпрапанаванагапераказу нельгаабмяжоувацьвучняу у выбарыбеларускiхслоу-эквiвалентау.Дзецямякраз i трэба

растлумачыць, штоперакласцiпэунае рускаеслова можназ дапамогайнекалькiх адпаведныхбеларускiхслоу, з якiх i трэбавыбраць самседакладнаеменавiта длядадзенагакантэксту.

Такiмчынам, у працэсеперакладувучнем, неабходнапрапаноувацьнекалькi беларускiхслоу-адпаведнiкау, зякiх яны павiннывыбраць найбольшдакладны.Тымсамым мы развiваему дзяцей адчуваннемовы.Падручнiкiж у слоунiкахда тэксту дляперакладутрадыцыйнаабмяжоуваюцьвучня аднымбеларускiмсловам- эквiвалентам.

Можнавыкарыстоувацьтаксама i калектыуныперакладтэксту.Праводзiццаен па асобныхсказах наступнымчынам: настаунiк(цi вучань) чытаесказ, дзецi прапануюцьрозныя варыянтыяго пераказу, выбiраеццалепшы i запiсваеццау чарнавiк.Паслятаго, як будзезапiсаны апошнiсказ, тэкстчытаеццапауторна, перакладудакладняецца, азатым – запiсваеццау чыставiк.

Карысна дляперакладудаваць урокiхрэстаматыйныхтворау, вядомыхвучням.Пераклаушыгэты урывак, вучнiмаюць магчымасцьзверыць свойтэкст з арыгiналам, адзначыцьнедахопы якрускага, такi уласнага, беларускага.

Працунад перакладамтрэба рабiцьтворчай.У школеза эталон чамусцi

прымаюць падразковыпераклад, якiтолькi фармальнаможна лiчыцьправiльным.Аднактакi пераклад, незауседы дакладнаперадае асноунызмест тэксту, нестымулюе развiццеу вучняу творчыхздольнасцей.Тамурэкамендуеццапры арганiзацыiпрацы над перакладамузяць кiрунакна творчыпераклад, якiразвiвае у дзяцейне толькi мауленчуюмабiльнасць, алеi адчуваннебеларускагаслова, мовы, навыктворчагапераасэнсаванняпрачытанагаi адпаведнайперадачы пэунагазместу у беларускiмтэксце.Гэтаасаблiва авжнау час працы надтэкстам мастацкагастылю.

Часампрапануеццавыканаць пераказрускага тэкступа-беларуску.Пасутнасцi гэтапераклад-пераказ.Паколькiпрачытаушырускi тэкст, вучнiпавiнны ажыцявiцьяго унутраныпераклад i пераказацьзмест тэксту.Пераклад, якiадбываеццапры гэтым,i пераказтэксту адноснасвабодныя: вучнiвызначаюцьасноуную думкуапавяданняi коратка пераказваюцьяго змест.

Длятаго, каб вучнiпаспяховапераклалi i затымпераказалiтэкст, настаунiкарганiзуе працунаступнымчынам:

зачытвае выразна тэкст;

праводзiць з классам гутарку па зместу прачытанага

вучням прапануецца пераказаць тэкст спачатку самiм сабе, затым- перад классам;

запiс у сшыткi.

Вусныпераклад –пераказ ацэньваеццапа наступныхкрытэрыях: лагiчнасць, звязнасцьвыкладу тэксту, адпаведнасцьгалоунайдумцы, дакладнасцьсловаужывання.

Карыснымii эфектыунымiз яуляюццатакiя вiды працы, якчытанне па-беларускурускага тэксту, атаксама сiнхронны пераклад вуснагатэксту, якi гаворыццасубяседнiкам.

Паколькiудасканаленаяпраграмапрадугледжваезнаемства зтакiмi новымiпаняццямi, якстыль мовы, тыпмаулення(мовы), тэкст, неабходна, каабработа з названымiпаняццямiправодзiласяне час ад часу, асiстэматычна.Дляпаутарэннягэтых паняццяупераклад даешырокiя магчымасцi.Тэкстдля перакладутрэба абавязковахарактарызавацьпа яго прынадлежнасцiда пэунагастылю, вызначацьформу выказвання(апавяданне, разважанне, апiсванне), асаблiвасцiструктуры.

Пераклад– цiкавы вiдпрацы, эфектыуныметадычныпрыем.Аднакiнтэнсiунасцьяго выкарыстанняпавiнна строгакантралявацца, нельгадапускацьпразмернагазахапленнятолькi гэтымметадычнымпрыемам.

Перакладкарысны у комплексез iншымi прыемамi.Тадыен лiчыццамэтазгоднымi апрауданым.

Сачыненнi.Самы пашыранывiд пiсьмовыхработ у старшыхкласах.

Iхзначэнне i роляу развiццi звязнаймовы абумоуленасамастойнымхарактарамДанай пiсьмойработ,.тым, штояна прадугледжваевыкладанневучнымi сваiхдумак на пэунуютэму.Гэта працатворчая.Прынапiсаннi сачыненняувыяуляюццатворчыя зададкiшкольнiкау, глыбiняiх ведау, самастойнасцьдумак i выказванняу, здольнасцьфантазiравацьi суадносiцьуяуленнi зрэчаiснасцю, агалоунае –уменне выражацьсвае пачуццii думкi словамi.

Учас падрыхтоукiда сачыненняувыяуляеццаi творчасцьнастаунiка, ягомайстэрствазмястоунаналадзiцьзаняткi, выклiкацьцiкавасць выхаванцауда пошуку, дапамагчыiм псiхалагiчнаарганiзавацьi дысцыплiнавацьсябе, падпарактавацьсвае памкненнi, пачуццi, марыадзiнай мэце.

Кампанентамi, цiсастаунымiчасткамi сачыненняз уяляюцца:

1.тэма– прадмет сачынення;

2.план– парадак выкладаннядумак;

3.змест– матэрыяп длясачынення.

Работа, звязанаяз правядзеннемсачыненняу, маетры этапы:

1. работанавучальнагахарактару.

Вучнi падкiраунiцтвамнас

таунiка аналiзуюцьтэму, выяуляюцькола пытанняу, раскрыццяякiх патрабуетэма, знаемяццаз рознымi вiдамiсачыненняу, вучаццаскладаць планы, папланах ствараюцьвусныя сачыненнi; высвятляеццазначэнне эпiграфада сачынення.Настаунiкзнаемiць вучняуз патрабаваннямiда сачынення.Увагунеабходнаудзялiць такомумоманту работынад сачыненнем, якцытаванне.

11 напiсаннесачынення.

Цярплiваенавучанненапiсаннюсвоеасаблiвыхпрадметау, якiядаюць агульнаеуяуленне абфакце або зяве, якiя будуцьапiсаны у асноунайчастцы.Звяртаеццаувага на лагiчнасцьвыкладу думкi.

111. аналiзсачыненняу.

Сэнс аналiзузаключаеццау тым, каб падрыхтавацьвучняу дапераапрацоукiстворанагатэксту i да работынад новымвыказваннем.

Сачыненнiадрознiваюццау залежнасцiад:

месцавыканання(класныя i дамашнiя);

абему (разгорнутыяi мiнiяцюрныя);

спосабувыканання(калектыуныяi iндывiдуальныя);

мэты(навучальныяi кантрольныя);

характарупрацы(без дадатковыхзаданняу i зiмi);

жанруi тыпутэксту(апавяданне, апiсанне, разважанне, партрэтнаяхарактарыстыка, дзелаваямова, рэпартаж, заметка, рэцэнзiяi iнш.);

крынiцыатрыманняматэрыялу( пакарцiне, налiтаратурныятэмы, на матэрыялеасабiстыхназiранняу, перажыванняуi жыццевагавопыту вучняу)

Науроках мовычасцей за усепрактыкуюццасачыненнi пакарцiне i сачыненнiна аснове асабiстыхназiранняу, жыццевыхуражанняу iуласнага вопытушкольнiкау.Кожныз гэтых вiдаумае сваю спецыфiкуi вызначаеццаасаблiвасцюметодыкi правядзення.

Сачыненнiпа карцiне — адзiнз распаусюджаныху школе вiдаупiсьмовых працпа развiццiмовы.Карцiнааказвае моцнаеэмацыянальнаеуздзеянне надзяцей, абуджаеiх мысленне, дапамагаезнайсцi неабходныясловы дляпераканаучагаi яскравагавыражэннянастрою, думакi перажыванняу, якiяузнiкаюць падуражаннемкарцiны.

Часцейза усе сачыненнепа карцiнеправодзiццана спецыяльныхуроках.Длявуснага сачыненядастаткавааднага урокацi паловы яго, дляпiсьмовага –адводзяццаздвоеные урокi.Напершым урокуправодзiццааналiз карцiныi падрыхтоукада сачынення, надругим – самастойнаяпiсьмовая працавучняу.

Этапы

Паведамленне настаунiка пра мастака – аутара карцiны цi пра факты i падзеi, якiя пакладзены у аснову твора.

Разгледзець рэпрадукцыю карцiны i падумаць над яе зместам.

Паводле зместу карцiны з адначасовым аналiзам мастацкiх сродкау, якiмi карыстауся аутар, вызначэнне iдэйнай задумы мастака.

Вучнi засвойваюць новыя словы, праводзiцца удакладненне значэння ужо знаемых слоу, якiмi карыстаюцца вучнi пры апiсаннi карцiны.

Складаецца i запiсваецца план.Складанне плана дысцыплiнуе думку, прывучае школьнiкау паслядоуна, коратка i ясна фармуляваць выказванне.

1-2 вучнi пераказваюць змест карцiны.

Вучнi самастойна пiшуць сачыненне спачатку на чарнавiку, удасканальваюць тэкст, а затым перапiсваюць у сшыткi.

Асаблiва яркапраяуляеццаздольнасцьвучняу да самастойнайтворчасцi усачыненнях, напiсанныхна аснове асабiстыхназiранняу, жыццевыхуражанняу iуласнага вопыту.

Сачыненнiгэтага тыпудаволi разнастайныяпа сваей тэматыцы.

Прывыбары тэмыдля сачыненнянастаунiкутрэба кiраваццане толькi яескладанасцюцi прастатой, алеi тым, наколькiтэматыка цiкаваяi блiзкая вучным, цiзнаемы дзецiз тым матэрыялам, якiтрэба адлюстравацьу сачыненнi.Вельмiважна прапаноувацьтэмы, блiзкiя дарэальныхсiтуацый, каабпраца над iмiзахапiда дзяцей, выклiкалау iх роздум, самастойнуюацэнку фактау, падзей, праякiя вучань пасля раскажау сачыненнi.

Тэмусачыненнянеабходнафармулявацьтак, каб янападказала сюжэтапавядання, асноунуюяго думку, нацэльвалана апiсаннеканкрэтныхпрадметау, зяу, падзей, пабуджалау школьнiкауiмкненне датворчасцi.

Вызначыушытэму длясачынення, настаунiквыразна акрэслiваемэты i задачыпрацы, прыдумвае, наякi дадатковыматэрыял енбудзе абапiраццау падрыхтоуцыда сачынення, якiяжыццевые iлiтаратурныяназiраннi вучняубудуць выкарыстаны.Улiчыушыусе гэта, настаунiкраспрацоуваеметодыку падрыхтоукii правядзеннясачынення.Немалаважнаяроля у падрыхтоуцыда сачыненняналежыць мастацкайлiтаратуры.Упрацэсе падрыхтоукiда сачыненняможна арганiзавацьэкскурсiю, правесцiгутарку праперажытае, прачытанаецi узбагачанае, пазнаемiцьвучняу з мастацкiмi карцiнамii лiтаратурнымiтворамi на тэмусачынення.

Падрыхтоукада сачыненняпраяуляеццаi у форме лексiка-стылiстычныхпрактыкаванняу, складанняпланау звязныхтэкстау, вусныхi пiсьмовых адказауна пытаннi, перакладауз рускай мовына беларускую, запiсутэкстау папамяцi, перакладаутэкстау, прасляхоуваннямагнiтафонныхзапiсау i iнш.

Парознаму праводзяццасачыненнi-апавяданнi, сачыненнi-апiсаннii сачыненнi-разважаннi.

Найбольшраспаусюджанымiу школьнайпрактыцы зяуляюцца сачыненнiапавядальнагахарактару.Асноунымматэрыяламiх зместу служацьпадзеi з асабiстагажыцця дзяцейцi грамадскiяпадзеi, у якiхдзецi прымаюцьудзел.Сюдыуваходзяцьi пiсьмовыяапавяданнiдзяцей аб экскурсiяхна прыроду, мясцовыяпрадпрыемствы, апавяданнiаб правядзеннiсвят, канiкул, выхадныхдзен i г.д. Такiясачыненнi убольшасцi выпадкаууключаюць усябе i элементыапiсання.Пiсацьсачыненнi тыпуапавяданнявучням значналягчэй, чымрабiць апiсаннi, паколькiуражаннi, атрыманыяад падзей, ушкольнiка больштрывалыя, чымад назiраннякарцiн прыродыцi навакольныхпрадметау.Апрача таго, плантакога сачыненняпадказваеццаходам падзей, штозначна аблягчаепрацу школьнiкау.

Узалежнасцi адзместу выказваннявучнi павiнныпадабрацьзагаловак дасваей працы.Спачатку вучнiробяць на чарнавiкахнататкi будучагавыказвання, складаюцьплан сачынення, падбiраюцьнайбольш трапныявыразы, збiраюцьрабочыя матэрыялы.Затымтэкст запiсваеццана чарнавiк, удасканальваецца, паслячаго перапiсваеецау сшыткi.

Самымiскладанымi зяуляюцца апiсальныясачыненнi.Мэтатакiх сачыненняу– не толькi расказацьпра знаемаедзецям, але iвызначыцьгалоунае, тыповае, спецыфiчнае, уласцiваетолькi кожнамуз iх, перадацьпачуццi i настроi, якiявыклiкаюцьгэтыя прадмет, з ява, падеея.чалавек.

Узалежнасцi адтаго, што будзеслужыць абектам апiсання, сачыненнiмогуць быцьнаступныхтыпау:

апiсаннеадзiночнагапрадмета;

апiсаннежывелы i птушак;

апiсанне зявы цi падзеi;

апiсаннедзеянняу i працэсау;

апiсаннечалавека.

Апiсаннi бываюцьдзелавыя i мастацкiя.

Вучыцьдзяцей складацьапiсаннi трэбапачынаць зразвiцця у iхназiральнасцiза адзiночнымпрадметам.

Апiсаннечалавека патрабуепэунага запасуназiранняу надлюдзьмi, з явамiжыцця.Таму упрацэсе падрыхтоукiда такiх сачыненняунастаунiк вучыцьдзяцей пiльнаглядзець, чуткаслухаць, глыбокаразбiрацца учалавечыххарактарахi грамадскiхадносiнах.

Аднымса сродкауразвiцця у вучняуумення лагiчнадумаць i даказвацьправiльнасцьвылучаныхпалажэнняуз яуляеццасачыненне-разважанне.Элементыразважанняесць у любымсачыненнi.

Узалежнасцi адформы пабудовыi характарутэмы можнавыдзелiць:

разважаннiна тэмы, якiяпатрабуюцьраскрыццяпаняцця;

разважаннiу форме адказауна пытанне;

разважаннiна дыскусiйнуютэму;

разважаннiна маральна-этычныяi грамадска-палiтычныятэмы.

Першчым прапанавацьсачыненне тыпуразважання, неабходнарасказацьвучням праасаблiвасцiзместу i структурыгэтага вiдупрацы, прааналiзавацьякi-небудзьурывак з артыкулацi падручнiка, выдзелiцьпалажэннi iаргументацыю.

Будова:

тэзiс (асноуная думка);

доказ

вывад

Самастойныяразважаннiвучняу праяуляюццапры напiсаннiводзыву накiнакарцiну, кнiгу, драматычнуюпастаноукуi iнш.

Длявыпрацоукiумення пiсацьводгук на прачытануюкнiгу бяруццаневялiкiя па абему, але займальныяпа зместу iнескладанагасюжэту творы(звычайна зтых, якiя прапануюццадля пазакласнагачытання) У далейшымнапiсаныя водгукiабмяркоуваюцца, указваюццаiх недахопы, адзначаеццастаноучае.

Даволiраспаусюджанымiвiдамi творчыхпiсьмовых працвучняу з яуляюццасачыненнi паапорных словах(сачыненнi-мiнiацюры)i па дадзенымпачатку. Сачыненнiпа апорныхсловах звычайнаневялiкiя.iх карысна

праводзiцьпры замацаваннiграматычнагаматэрыялу, паколькiможна прапанавацьвучням уключыцьу тэкст словына вывучаемыяграматычныяправiлы.

Сачыненннепа дадзенымпачатку даемагчымасцьузмацнiць элементтворчасцi, пазбауляешаблону у вучнеускiхпрацах.Пачатаксачыненняскладае настаунiксам цi бярэ зякога-небудзьтвора.Першыяфразы павiнныбыцьзыходнымпунктам, адякога развiваеццасамастойнаятворчая думкашкольнiкау.

Аналiзуючысачыненне, настаунiкадзначае iвобразна-выяуленчыясродкi, з

дапамогайякiх дзецямудалося стварыцькарцiну рэчаiснасцi.

ВУЧЫМСЯ ВIТАЦЦА

Урокразвiцця мовыу 5 класе

Мэта:

1.пазнаемiць змауленчымiформуламi сiтуацыiпрывiтання,iхтыпамi i сферайужывання;

2.развiвацьманалагiчнуюмову пры адказахна пытаннi;

3.вучыць выбiрацьправiльнуюiнтанацыю прывiтаннi у залежнасцiад сiтуацыi;

4.выхоувацьветлiвасць, чуласць.

Абсталяванне:

тлумачальны слоунiк беларускай лiтаратурнай мовы.—Мн.1996.-С.509;

таблiца «Формулы звароту беларусау»;

таблiца» Тыпы (значэннi)вiтанняу»;.

ХОД УРОКА

Арганiзацыйны момант.

11. Вывучэнне.

Нiшто неабыходзiццанам так

Тана i цэнiццатак дорага, як

Ветлiвасць.

Сервантэс.

Павага далюдзей — адназ найважнейшыхмаральныхякасцяу чалавека.Надумку даследчыкаI.Харламава, янавызначае усеастатнiя маральныяякасцi асобы.Павага да людзейвыяуляеццава узаемаадносiнахлюдзей далiкатнасцю, тактоунасцю, добразычлiвасцю, ветлiвасцю.

Ветлiвасць– гэта праявапавагi да тых, хтовакол нас.Неадемны яе элемент– мауленчыэтыкет.(Самаястаржытнаякнiга звестакпра этыкут –« ПавучаннеКагемнi фараону Снофры», ейамаль 5 тысячгадоу.) У мауленчымэтыкеце можнавылучыць некалькiтэматычныхгрупп.Прывiтаннюсярод iх адводзiццаасаблiвая роля.

111.Паведамленнетэмы i мэты урока.

— Што такоепрывiтанне?(Праца са слоунiкам.)« Тлумачальныслоунiк беларускайлiтаратурнаймовы» лексiчнаезначэнне гэтагаслова раскрываетак: ПРЫВIТАННЕ…

1. гэта словы, рух.жэст, звернутыяда каго-небудзьяк знак добразычлiвасцi, добрагапажадання;

2. зварот даблiзкага знаемагапры сустрэчы;

3. вусны абопiсьмовы зваротда каго-небудзьз выказваннемасабiстайпрыязнасцi, добрагапажадання, салiдарнасцi.)

Прывiтанне — слова мнагазначнае.Якоетлумачэнненайбольш поунараскрывае ягосэнс? Чаму? Якбы вы сфармулявалiгэтае паняцце?

Чаму мы, пабачыушыпэунага чалавека, спачаткуз iм вiтаемся iтолькi потымраспачынаемгаворку прашто-небудзь?

Прывiтаннеадыгрываевялiкую ролюу нашым жыццi.Калiмы вiтаемся сазнаемымi, топадтрымлiваемгэтым сваезнаемства iвыяуляем жаданнеяго працягнуць.Любоевiтанне сведчыць, штоможна пачацьразмову.Янозвязвае насадно з адным, умацоуваекантакты.

Ад чаго залежацьформулы вiтання?

Янызалежаць адабставiнау, мэтымоуныхкантактау, сацыяльна-узроставыхадзнак суразмоуцау, адiх колькасцi, полу, адступенi роднасцiвiтальнiкау…

Як трэбаправiльна вiтацца?

Адзiнвучань загадзяатрымлiваезаданне падрыхтавацьадказ на гэтаепытанне.

Адказможа быць прыкладнатакiм.

Прынята, штопершым вiтаеццаi прадстауляеццанезнаемымлюдзям мужчына.Большмаладыя вiтаюццаса старэйшымi, той, хтопрыйшоу пазней,--з тымi, хто з явiусяранней.Прывiтаннетрэба вымауляцьспакойным, добразычлiвымтонам.Гучныявыгукi, якiмiвыяуляеццарадасць адсустрэчы, могуцьуспрымаццаяк вульгарныя, тамутрэба ад iхустрымлiвацца.Даслоу прывiтанняможна дадаць: РадыВас бачыць! Прыемнапазнаемiцца!

Поцiскрукi – адзiн зэлементаупрывiтання (безяго можна часамабысцiся, калiтрэба павiтаццаз многiмi людзьмi).Нетрэба пацiскацьруку занадтамоцна.Калi мужчыныабменьваюццапоцiскам рукна вулiцы, тояны павiннызняць пальчаткi.

Калiмы уваходзiму пакой, дзезнаходзiццанекалькi чалавек,iхочам пацiснуцьруку, то гэтатрэба рабiцьабо з усiмi, абонi з кiм.Выказваючырадасць адсустрэчы, нетрэба доугатрэсцi руку.

Абдымкi, пацалункi, паляаваннепа плячы якформа прывiтаннядапускаеццатолькi памiжблiзкiмi людзьмiу неафiцыйныхзносiнах.

Прывiтаннеможна выказацьi легкiм узмахампаднятай рукi, кiукомгалавы.

Якiя прывiтаннiвы ведаеце?

Конкурс «Явiтаюся так…». Перамагаетой, хто называенайбольшую

Колькасцьвiтанняу.

Таблiца« Формулы зваротубеларусау»

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Формулы зваротау Прыклады

—

Добрывечар! Наста.Добрывечар! Як жывы-здаровы?

(Я.Купала).

Вечардобры! --Вечар добры! Цiдалека тут даБелi?

--А верстпяць набярэцца(М.Гарэцкi).

Добрывечар у хату! --Вечар добрыу хату! Кеб жылосяi кеб

Вялося!–сказау ен(Хоня)звонка i

Цверда(I.Мележ).

Добрыдзень! --Добры дзень! Цiпазнаяце? Чаму

Вярнулiся?(М.Гарэцкi).

Дзеньдобры! Янка.Дзеньдобры цетачка! Штовы

Такзадумалiся?(Я.Купала).

Добрыдзень вам! Я кiнууся заею i, пераступiушыпарог,

Прывiтауся:»Добрыдзень вам! Я.Пархута).

Добрыдзень у хату! День добрыу хату! Як жывяце?

Якмаецяся?(М.Гарэцкi).

Дабрыдзень! Куторга.Дабрыдзень, паннаМаар Яна!

Марыся.Дабрыдзень, панКуторга!

(В.Дунiн-Марцiнкевiч).

Добрайранiцы! Аленастаунiцапершая гукнулаяму:

--ЦiмохАндрэевiч, добрайранiцы!

(П.Мiсько).

Добрайранiчкi! --Добрай ранiчкi,--кажаЯна.—Ну,i чагож

Мытакiя сумненькiя? Якжа мы спалi?

(Я.Брыль).

Здароу! --Здароу, братДонiс!—дзядзькарады…

(Я.Колас).

Здароубыу! А, Чарнушка! Здароубыу!—радасна, як

Добрага знаемага, прывiтауен(Нохiм)

( 1.Мележ).

Здаравенькiбыу(буу)! Еннарэшце споузса стала, жэстамхлопца-

Смаркачападцянуу штаныi тады ужо

Энергiчнакiнуу руку даАнтанюка.

--Здаравенькiбуу, пэрсiянальна(I.Шамякiн).

Здарова! ДыДруцько…крокау, можа, яшчэза сорак да

Шлагбаумазакрычау:

--Здарова, Лявон!(I.Шамякiн).

Здаровы! Стары, вядома, быу неп яны.

--Здаровы, хлопчыкi!—гукнуу.—Пяцьчалавек з

Махорачкай—дамяне!(Я.Брыль).

Здароуце! --Здароуце, кiнууен(Ззыба)бабам

(I.Чыгрынау).

Прывiтанне! Праменны.ПрывiтаннеШэкспiру!

(К.Крапiва).

Хэло! Iраптам Славiкубачыу Тараса.

--Хэло, мiстэрГанчароу,--шумна

Прывiтауся(I.Шамякiн).

ВiтаюВас! Увайшоушуу пакой, Вiцягучна сказау:

--ВiтаюВас!

Добрагаздароуя! --Добрага здароуя!–пачуласядзесцi зусiм

блiзка.

ЗпанядзелкамВас! З ауторкамВас1 –усмiхаючыся,

Зауторкам Вас!iг.д. прашчабяталаГануля.

Таблiца«Тыпы (значэннi)вiтанняу»-

Тыпы (значэннi) Формулывiтання

Зпажаданнемздароуя Здароу! Здарова! Здаравенькi!

Зпазначэннемчасу сустрэчы Добрага дня! Добрывечар! Добрыранак!

Працоуныя ПамагайБог! Спору упрацы! Спешнавам.

Прыуваходзе у хату Добры дзеньу хату! Здароувам у вашу хат

Адрасаваныялюдзям у часяды Смачнаесцi! Сыць вам, людзi!

Якiявыказваюцьпавагу да Чалом вам! Чаломкланяюся!

Адрасата.

Пытаннi Як жыцце! Якмаешся? Як жавы там

Жывяцце?

Фондэтыкетныхформулау беларускаймовы багаты.Енналiчвае да 200адзiнак (працаз таблiцай «Формулы зваротубеларусау»)i паводле сферы ужыванняпадзяляеццана

нейтральныя: Добры дзень! Добры вечар!;

афiцыйныя або урачыстыя: Вiтаю Вас! Дазвольце Вас прывiтаць.

Размоуныя: Здорава! Салют! Прывiтанне!

Праца з таблiцай« Тыпы (значэннi)вiтанняу».

Якойчасцiнай мовыз яуляюццаформуля вiтання?(Выклiчнiкам).

Штоназываеццавыклiчнiкаммауленчагаэтыкету?

Гэтасловы i спалучэннiслоу, якiя выражаюць

прывiтанне, развiтанне, падзяку, просьбу, пажаданне, ветлiвыязвароты…Iхзначэнне выяуляецца толькi у канстэкце.

Цiможна пагадзiццаса словамiСервантэса, якiяузяты у якасцiэпiграфа даурока? Чаму?

Практычнаячастка.

А.Як вядома, унашым мауленнiвялiкую ролюадыгрываепадтэкст, якiможа знiшчыцьзмест далiкатных, ветлiвыхслоу.А можанадоуга усхвалявацьчалавека, калiсловы сказаныз глыбокiм пачуццемi шчырасцю.

Зякой iнтанацыяйбольш правiльнасказаць Добрыдзень!, калi

1)настаунiк вiтаеццаз вучнем, якiспазнiуся наурок на 1-2 хвiлiны;

2)настаунiк вiтаеццаз вучнем, якiспазнiуся наурок на 35 хвiлiн;

3)вiтаюцца сябры, якiядауно не бачылiся;

4)па тэлефоневiтаюцца сябры, якiяне бачылiсянекалькi гадзiн;

5)вiтаюцца з паважанымчалавекам;

6)вiтаюцца з сябрам, якiучора забыусяпрынесцi футбольнымяч на школьныстадыен?

Вучнiпрацуюць упарах.

Б.Даць адказ напытанне, штопастауленау наступныхсiтуацыях.

1.Вечарам тысустракаешсяз пажылым чалавекам, зякiмi ужо вiтаусяранiцай.Цi трэбавiтацца зноу? Яклепш? Чаму?

2.Вам трэба павiтаццаз суседкай, дзяучынайгадоу дваццацiдвух.Якую формулузвароту –тыцi Вы –лепш заусе выбраць? Чаму?

3.Ты уваходзiшу клас i вiтаешсяз настаунiкам.Якоепрывiтанне тывыбiраеш? Чаму?

4.Як трэба правiльнапавiтацца знастаунiкам, якiу цябе выкладае, калiен па вулiцыiдзе не адзiн? Чаму?

5.На другiм бакувулiцы ты пабачыусваiх аднакласнiкау.Якправiльна павiтацца? Чаму?

6.Ты сустрэузнаемых дарослых.Якты будеш з iмiвiтацца? Чаму?

7.Цi мэтазгоднадзецям вiтаццаза руку? Чаму?

В.Перакласцi набеларускуюмову, словыпрывiтанняпадкрэслiць, вызначыцьiх тып i сферуужывання.

1.—Спите, паннаЮлька?—прошелестелшепоток, и онаотозвалась.

--Доброеутро, Яцек! Нет, ядавно встала.Чтотам на улицах?(Е.Арсеньева).

2.–А, старина, здраствуйте!—воскликнулБазаров (И.Тургенев).

3.Юноша вошелв комнату…

--Привет, толстяк,--обронилон.Узнаешьменя? (Дж.Чейз).

4.—Хэлло, миссисДжонс,--окликнулаона толстушку.—Может, васподвести?(Дж.Чейз).

5.—Вечер добрый! Хлеб да соль!—послышалосьоднажды, когдасемья лесникасадиласьужинать(С.Александрович).

6.Он влезал натабуреткуи, изменивголос, изображалдиалог с глухимкумом:

--Здорово, кум(С.Александрович).

7.Тот(пан Русецкий)протягиваетновому квартирантуруку:

--Деньдобрый, панеМицкевич!(С.александрович).

Г.Скласцi дыялогiна тэмы « У гасцяху сябра», « Убiблiятэцы», «На аутобуснымпрыпынку»,«Наведваннехворага сябра», выкарыстацьпрывiтаннi i iншыясловы ветлiвасцi.

Вучнiпрацуюць упарах.